Om te vieren dat de Giro d’ Italia op 7 en 8 mei naar de stad komt is de Arnhemse binnenstad aangekleed met ‘dé Roze Trui’. De straten van de Arnhemse binnenstad en het stationsgebied hangen vol met roze shirts als vrolijk wapperende vlaggen. De waslijnen geven de Arnhemse binnenstad een Italiaanse sfeer. In de komende weken zal de stad steeds verder worden opgewarmd  in de aanloop naar de start van de Giro in Gelderland. De roze trui is een samenwerkingsproject van Arnhemse ondernemers onder de vlag van de stichting Big Start Arnhem Giro d’ Italia en laat Arnhemmers  trots omhoog kijken naar Arnhem als creatieve stad. Dankzij de bijdrage van Platform Binnenstad Arnhem (PBA) is deze thematische aankleding van de  winkelstraten en de Oude Stationsstraat mogelijk gemaakt. Het idee en uitvoering heb ik o.a. in samenwerking met Robert Wittenberg (Dudok) en Yvonne Meekes gedaan.

Lege plekken in de stad
Wie kent ze niet, de vergeten kavels en dorre plekken in de stad. Altijd wel een reden om nog niet te beginnen, nog eens opnieuw aan tafel om problemen en procedures te bespreken. Of nog erger, niet eens meer de ambitie hebben om eraan te beginnen. Waar vroeger de overheid een stevige fundament was waarop ideeën konden groeien is het nu verworden tot een hellend vlak waarop initiatieven al snel sneuvelen. Het speelveld is versnipperd en alles blijkt toch weer net niet haalbaar te zijn of op bezwaren te stuiten. In deze nieuwe realiteit doet zich een nieuw verschijnsel voor; het participatie project in het groen. Burgers, bedrijven en de overheid slaan de handen in een om er samen iets goeds van te maken. Coehoornpark in Arnhem is een voorbeeld waar je aan den lijve kunt ervaren hoe dat werkt.

Eerste stap
De locatie lag al 22 jaar braak, na de sloop van de Kleine Eusebiuskerk in het centrum van de stad. Zonder al te lang stil te staan bij de achtergrond van het hoe en waarom is het vreemd dat juist de meest voor de hand liggende plekken jarenlang onontwikkeld blijven. Bouwplannen, grondprijzen en hooggespannen ambities zorgen ervoor dat de overheid zichzelf hier vaak erg in de weg zit. De kunst is te beginnen en je hierbij bewust te zijn dat het niet gaat om een vastgesteld eindpunt maar het begin van een dynamisch proces. Om het proces op te starten kun je het beste klein beginnen. In het gebied is de stichting Coehoorn Centraal​ actief. Deze stichting is een burgerinitiatief die voor een periode van 5 jaar op vernieuwende wijze invulling geeft aan het leegstaande gemeentelijk eigendom in de wijk. Ik heb hun benaderd met een eerste idee om invulling te geven aan het braakliggende stuk grond waaromheen de panden van Coehoorn Centraal staan.

Coehoornpark 1.0
De eerste bijeenkomst voor het Coehoornpark in september 2013 bestond slechts uit vijf personen. Twee buurtbewoners, twee horeca ondernemers en ikzelf als architect en stadsbewoner. Vanaf het eerste moment zijn we mensen gaan uitnodigen, on- en offline, waarbij iedereen en alles welkom was. Met elke bijeenkomst groeide de groep betrokkenen en de media aandacht. Via de stichting Coehoorn Centraal begrepen we dat er op korte termijn een groencongres door NLgreenlabel zou gaan worden waarbij staatssecretaris Sharon Dijksma en NLgreenlabel​  graag een nieuw park wilden openen. Wat het precies inhield was toen nog onduidelijk maar zeker was dat het een mooie kans was om met het terrein aan de slag te gaan. Goede sfeer en uitzicht op de locatie waren de ingrediënten bij uitstek om de potentie van de locatie te ontdekken. De eerste ontwerpschets was vlot gemaakt: wadi, moestuin, speelweide, looproutes en een podium annex terras. Hoe en wat we voor elkaar zouden krijgen zouden we vanzelf wel gaan ontdekken. Het was ons wel duidelijk dat NLgreenlabel er helemaal voor zou gaan maar eigenlijk had niemand echt een vermoeden hoe ver we zouden kunnen komen. Één week voordat de werkzaamheden begonnen was het nog volstrekt onduidelijk of we nu het hele terrein gingen gebruiken en in hoeverre het plan eigenlijk financieel en qua planning haalbaar zou zijn. Dankzij budget van de  gemeente Arnhem kon de aannemer vanuit NLgreenlabel tien dagen op locatie aan de slag. Na diverse onderhandelingen over het wel of niet kunnen gebruiken van het terrein (na 20 jaar was het in gebruik als parkeerterrein en opslagplaats van de gemeente) en een plotselinge opruimactie van diezelfde gemeente, was het terrein de dag voordat de aannemer zou beginnen leeg. En konden we aan de slag. De eerste uitvoeringsdag betekende meteen een bouwstop in verband met benodigde grondonderzoeken. Nuttig of niet, de stadsgrond bleek vervuild met van alles en nog wat. Het plan was dan ook schone zwarte grond aan te voeren op de plekken waar groente verbouwd zou gaan worden. De minimale voorbereidingstijd zorgde ervoor dat beslissingen over ontwerp en uitvoering ter plekke en al schetsend met de uitvoerder in het werk genomen werden: welke materialen zijn beschikbaar en wat kunnen we ermee voor elkaar krijgen? Improvisatie was hierbij het devies. Het werken met een korte deadline voor de opening in november 2013 zorgde voor een momentum waarbij beslissingen direct genomen werden en uitgevoerd.

Coehoornpark 2.0
Een jaar na de oplevering is het park zich nog altijd door aan het ontwikkelen. Op initiatief van de bewoners en mijzelf is er in samenwerking met het waterschap, het drinkwaterbedrijf en de gemeente, een nieuwe waterspeelplaats aangelegd en is het park met de naast gelegen basisschool verbonden. Schoolkinderen maken nu gebruik van het park, en kinderen uit de binnenstad van Arnhem maken gebruik van het schoolplein. Opnieuw is het werk uitgevoerd door de aannemer en vrijwilligers (ouders van de basisschool, buurtbewoners en het RIBW). Ook nu is de uitvoering weer al improviserend tot stand gekomen. Zo zijn tijdens de uitvoering de rivierstenen en de waterpomp die te kostbaar bleken, verwisseld voor tufsteenblokken van de Eusebiuskerk en een grote regenton. Achteraf bezien een  interessante oplossing die alleen kan ontstaan door tijdens de uitvoering het ontwerpproces open te houden en in creatieve oplossingen te blijven denken.

Winst
Langzaamaan staan mensen in het gebied op die in samenwerking de verantwoordelijkheid voor het park steeds verder op zich nemen. Het park hoeft niet af te zijn en groeit op organische wijze tot een volwaardige ontmoetingsplek in het centrum van de stad. Steeds meer activiteiten en bezoekers weten hun weg naar het park te vinden. De financiële middelen en het alom geprezen businessplan is bij het Coehoornpark nog altijd ver te zoeken. Als we daarop hadden moeten wachten zou de grond nog zeker 20 jaar braak liggen. Toch is de transformatie tot park zonder twijfel een zeer winstgevende. De stijgende waarde van het vastgoed, van de natuur in de stad, van de sociale cohesie, het dagelijks plezier en ga zo maar door, is de winst van het Coehoornpark. Geen harde euro's die per direct op een bankrekening zijn terug te zien maar een proces waarin mensen vertrouwen krijgen en bereid zijn zich voor hun omgeving in te zetten. Met vrijwilligerswerk heeft het eigenlijk niks te maken. Als iets werkt en mensen zien dat hun leefomgeving erop vooruitgaat zijn zij bereidt om zich ervoor in te zetten. Met beperkte financiële middelen van de overheid en bedrijven is dan met inzet van burgers in korte tijd heel veel voor elkaar te krijgen.

Aan de slag
Het proces zoals het bij het Coehoornpark gelopen is, is niet uniek en zou op diverse locaties kunnen worden toegepast. Hoe treuriger de locatie is hoe meer potentie om te veranderen in een betere plek. Het proces is niet vooraf vast te stellen in regels en processen maar bestaat uit logische stappen en improvisatie nadat je begonnen bent. Niet door te streven naar perfectionisme en angst voor verkeerde keuzes maar in samenwerking met anderen te werken aan het hier en nu. Durf te beginnen. Wees je als burger, bedrijf en overheid bewust van de kansen die jij zelf kunt creëren. Het recept voor de grootschalige verandering is door klein te beginnen: Start je eigen Coehoornpark!

Willem Jakobs​, 
Parkregisseur Coehoornpark
Oktober 2014